سیدصادق حسینی، روزنامه نگار| انتشار: روزنامه اعتماد، دوشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۸| بازنشر: خبرفوری، رویداد ۲۴، دیده‌بان ایران|مبارزه با فساد به شکل قضایی سرفصل مثبت اقداماتی است که حجت‌الاسلام رییسی با ورود به قوه قضاییه در دستور کار قرار داده است و این کار اگر ادامه پیدا کرده و نتایجش ملموس شود، اعتماد جامعه را ترمیم می‌کند. با این نگاه یک رفتار رسانه‌ای در مورد پرونده‌های قضایی فساد قابل تامل است.
«۴۰ پرونده دانه‌درشت‌ها روی میز قضات» گزارش و اینفوگرافیکی است که خبرگزاری فارس ۲۱ آبان منتشر کرد. خبرگزاری فارس با تاکید بر «عملکرد و بینش فراجناحی» رییس قوه قضاییه سعی در اثبات عملکرد ایشان با چنین عبارتی داشته است:«۴۰ مفسد اقتصادی بزرگ را در یک گزارش به مردم معرفی کنیم!»
بعد هم یک فهرست ۴۰ تایی از مدیران سطوح و دستگاه‌های مختلف در یک جدول آورده‌اند و این ۴۰ نفر را «دانه‌درشت‌هایی که با مفاسد خود اعتبار ارکان رسمی کشور را خدشه‌دار می‌کنند و برخورد با آنها که برای کشور از نان شب هم واجب‌تر است» توصیف کرده‌اند.
این جدول ۴ ستون دارد: نام و نام خانوادگی، عنوان اتهامی، وضعیت پرونده و سمت فرد. نگاهی به ستون «وضعیت پرونده» در این جدول حقیقتی تلخ، پنهان و البته بزرگ را روشن می‌کند: خبرنگار این خبرگزاری در درجه اول و مدیران آن در درجه دوم (و بالاتر) برای حفظ آبروی افراد هیچ ملاحظه‌ای ندارند.
در این جدول در مقابل نام ۴ نفر نوشته شده:«در مرحله تحقیقات». شگفت‌تر اینکه وضعیت ۸ نفر حتی «در مرحله تحقیقات مقدماتی» است. یعنی از مجموع ۴۰ فرد فهرست شده در این جدول ۱۲ نفر هنوز در حال تحقیقات هستند. یعنی ممکن است به آنچه این خبرگزاری یعنی مفسد دانه‌درشت گفته، محکوم شوند، یا حکمی پایین‌تر از این بگیرند یا حتی تبرئه شوند، مگر اینکه از قبل قرار بر محکوم شدن این افراد گذاشته شده و از این موضوع باخبر باشد.
بر اساس آنچه در این گزارش قطعی شده ۲۳ نفر از ۴۰ نفر حکم قطعی گرفته‌اند. ۵۷ نفر یعنی ۱۵ درصد هنوز در مرحله تحقیقات هستند و ۲۹ نفر یعنی بیش از ۳۶ درصد در مراحلی مثل برگزاری دادگاه، صدور رای، تجدیدنظر و… قرار دارند و هنوز حکم قطعی نگرفته‌اند. این طور و پیش از اثبات موضوعی، کسانی را با عنوان سنگین «مفسد دانه‌درشت» متهم کردن نه اخلاقی است و نه قانونی که حتی در استجازه ۲ ساله رییس سابق قوه قضاییه نیز نیامده و نه بر اساس استاندارد‌های رسانه حرفه‌ای!
وقتی رسانه‌ای مدعی است بر اساس «منشور ده‌گانه اخلاقی» عمل می‌کند تنها برای اینکه گزارش خود عدد «۴۰» را که به اصلاح ضرب دارد در تیتر خود درج کند به ۵۷ نفر اتهامی چنان سنگین زده است.
این رفتار مسبوق به سابقه است؛ مثلا همین چند روز گذشته درباره یکی از بازداشتی‌های اخیر با ذکر جزییات، اتهاماتی را نه از زبان یک مقام قضایی که با عنوان «پیگیری‌های خبرنگار فارس اطلاعات جدیدی درباره این پرونده را روشن کرد» منتشر کرده است.
در حالی که پیش‌فرض این است که چنین رویه‌ای در فضای مجازی، بستر غیررسمی و رسانه‌های بولتنی جاری باشد، افتادن چنین آفتی به جان خبرگزاری‌های رسمی و معتبر زنگ هشداری است که نباید نادیده‌اش گرفت.
کارکرد چنین خبرهایی شاید در درجه اول انتفاع جریان سیاسی و کلیک خوردن خبر باشد اما در نهایت چیزی نیست و نخواهد بود جز سرعت بخشیدن به تخریب اعتماد مردم به کلیت دولت، نظام و حاکمیت که در نظر مردم همه به یک معنی است. وقتی چنین اخباری بدون اقناع و اسناد محکمه‌پسند با تیتر‌های درشت منتشر شوند، نتیجه اول برای مردم و مخاطب عادی این است که همه در کشور «می‌برند و می‌خورند!» تقویت این گزاره ما را با وضعی مواجه می‌کند که امروز دامنگیر عراق شده است. در عراق عموم مردم و مخصوصا جوانان در اثر محتوا‌های رسانه‌ای مشابه به این تصور قطعی رسیده‌اند که همه اجزای دولت و حکومت درگیر فساد هستند و هیچ توضیحی را هم حاضر نیستند، بشنوند.
دمیدن در آتش بی‌اعتمادی به دولت و حاکمیت و نظام عاقبتی جز آنچه امروز در عراق می‌گذرد، نخواهد داشت. البته این هشدار به معنای لاپوشانی و نادیده گرفتن فساد و سکوت رسانه در برابر آنها نیست. اما خبر‌سازی و کذب‌نویسی که منجر به افزایش بی‌اعتمادی باشد، همان کاری است که سعدی علیه‌الرحمه در بوستان و در باب اول که در عدل و تدبیر و رای است به آن اشاره کرده:
یکی بر سر شاخ، بن می‌برید
خداوند بستان نگه کرد و دید
بگفتا گر این مرد بد می‌کند
نه با من، که با نفس خود می‌کند
