سید صادق حسینی – ۹ شهریور سال جاری، سی و یکمین سالی (۱۱۳۲۲روز) است که از ربودن امام موسی صدر در لیبی به دست جنرال قذافی می گذرد اما حرکت و جنبشی که ایشان پایه گذاری کرد هم چنان زنده و ماناست.
امام موسی صدر زمانی وارد لبنان شد که گروه های اقتدارگرا و تمامیت خواه، خواست های سیاسی و قومی خود را در نهایت خشونت و به صورت مسلحانه دنبال می کردند. همه این درگیری های داخلی در حالی صورت می گرفت که جایگاه شیعیان به لحاظ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در پایین ترین سطح بود و بیشترین ظلم به آنها می شد و به فرموده امام شرایط حیات انسانی مهیا نبود.
ایشان با شناخت این شرایط و پیچیدگی ها، وارد لبنان بحران زده شد، فعالیت خود را آغاز کرد و توانست علاوه بر ارتقاء جایگاه شیعیان، بحران لبنان را نیز آرام کند. اما رمز موفقیت و ماندگاری ایشان چیست.
امام موسی صدر در خانواده اصیل «صدر» که پایگاه مرجعیت تشیع بود متولد شد و تحصیلات دینی-علمی خود را با فلسفه و عرفان اسلامی غنا بخشید. وی که همزمان با تحصیل در حوزه قم و نجف، دوره دبیرستان را نیز می گذراند، وارد دانشگاه تهران شد و در رشته حقوق در اقتصاد فارغ التحصیل شد.
بر اساس آموزه های خانواده و دوران تحصیل، معظم له درک و شناخت عمیق و جامعی از اسلام و جامعه داشتند و تلاش کردند مبنای فکر و عمل خود را «اسلام رحمانی» در مقابل اسلام تمامیت خواه و خشونت گرا قرار دهند.
امام موسی صدر، آزادی را یکی از ویژگی های اساسی «اسلام رحمانی» می داند و تاکید می کند: آزادى برترین ساز و کار فعال کردن همه توانایی ها و ظرفیت هاى انسانى است. هیچ کس نمىتواند در جامعه محروم از آزادى خدمت کند، توانایی هایش را پویا و موهبت هاى الهى را بالنده سازد. آزادى یعنى بهرسمیت شناختن کرامت انسان و خوشگمانى نسبت به انسان؛ حال آنکه نبود آزادى یعنى بدگمانى نسبت به انسان و کاستن از کرامت او. کسى مىتواند آزادى را محدود کند که به فطرت انسانى کافر باشد. فطرتى که قرآن مىفرماید: «فِطْرَت اللَّهِ الَّتى فَطَرَ النّاسَ عَلَیها» فطرتى که پیامبر باطنى و درونى انسان است.
امام بر نفی ترور و خشونت در اسلام تاکید دارد و معتقد است: ترور بدترین و شکستخوردهترین روش براى نیل به هدف است، حال این هدف هرچه باشد. پیامبر خدا مىفرمود ایمان خونریزى را مهار مىکند. و نیز مىفرمود مسلمان حیلهگرى نمىکند، دستاورد آن هرچه باشد.
امام موسی صدر ترور و خشونت را سوق دهنده حکومت به استبداد می داند و تاثیر آن را در جامعه چنین تبیین می کند: ترور، حاکمان و رهبران را از دسترس مردم دور مىکند، رهبران را به انزوا مىراند و خیرخواهان جامعه را از مردم مىگیرد. در این فاصله گرفتن از جامعه خطرى بنیادین نهفته است. زیرا حاکمان، به طور مستقیم، از وضع و حال مردم آگاه نمىشوند، شکایت هاى آنان را نمىشنوند، گمگشتگان جامعه هدایت نمىشوند و منحرفان به راه راست برگردانده نمىشوند. زمامداران، بیرون از متن جامعه، در معرض تملق و چاپلوسى واقع مىشوند و راه بر کسانى که اشتباهات آنان را بکاوند و بنمایانند بسته مىشود و به این طریق، به انحراف، سرکشى و استبداد سوق داده مىشوند.
رهبر ایرانی شیعیان لبنان و مصلح اجتماعی بزرگ عصر حاضر در پاسداشت کرامت انسانی می گوید: نخستین گام در راه تربیت انسان و ارتقای اندیشه وی در طریق تکامل عبارت است از قرار دادن انسان در مسیری که کرامت خویش را درک کند، نسبت به بزرگی انسان و ارجمندی مقام خود آگاهی در خور داشته باشد و به همه شئون خویشتن خویش اهتمام شایسته ورزد.
امام موسی صدر با بیان این دیدگاه ها نشانه هایی را از «اسلام رحمانی» به مردم ارایه می کند و انتخاب را به آنان می سپارد و به فطرت آنها اعتماد می کند.
از سوی دیگر امام به درستی فهمیده بود که در لبنان خشونت زده، اگر صرفاً بر حقوق شیعیان تاکید کند، نه تنها موفق نمی شود بلکه سایر گروه هایی که با هم در تعارض هستند برای حذف شیعیان مؤتلف می شوند پس مبنای حرکت سیاسی خود را «راهبرد احترام متقابل (برد-برد)» قرار داد.
امام موسی صدر با همین تدبیر جامعه شیعی لبنان را آموزش داد و به آن ها آموخت: برای ماندگاری یک حرکت سیاسی باید به گونه ای عمل کرد که علاوه بر منتقدین، مخالفین هم حق حیات، ابراز عقیده و از همه مهمتر حق نقش آفرینی دارند.
نمونه مشهور «تدبیر برد-برد» خاطره معروف بستی فروش مسیحی شهر صور است. در حالی که شیعیان خرید بستی از وی را تحریم کرده و اوضاع بر وی تنگ شده بود، امام موسی صدر بعد از یک نماز جمعه به قصد خرید بستنی از این فرد مسیحی به مغازه اش می روند.
پیام این حرکت بسیار روشن است: یک فرد مسیحی در یک جامعه مسلمان، دارای حق زندگی است. این اتفاق در حالی صورت گرفته است که سایر جریان ها، با نفی چنین حقی، شیوه های خشونت آمیزی هم برای از میدان به در کردن طرف مقابل به کار می بردند.
این رافت و تسامح از امام موسی صدر در حالی است که ایشان در مقابل دشمن اول لبنان و جهان اسلام، اسراییل، دفاع و مبارزه مسلحانه و قاعده مند را مبنا قرار دادند به بیان دیگر: اشداء علی الکفار، رحماء بینهم.
ایشان در تببین مبارزه علیه اسراییل هم ملاحظات اجتماعی خود را حفظ می کند و معتقد است: وسایل مقاومت عبارت است از مجهز شدن به سلاحهاى جدید، تشکیل جامعهاى مقاوم، و نیز بهبود وضع اجتماعى در مناطقى که از سوى دشمن در معرض تهدید قرار گرفته اند.
با نگاهی به موج خشونت های اخیر در منطقه که از افغانستان و پاکستان تا عراق و یمن را فراگرفته است، مشخص می شود که یک بار دیگر اسلام و سیاست با رویکردهایی تمامیت خواه و خشونت گرا در حال ظهور است و در این میان هر طرفی به دنبال حذف و نابودی طرف دیگر است: اشداء علی بینهم، رحماء علی الکفار!
شناخت عمیق از اسلام و پیچیدگی های جامعه، راهبرد «برد- برد» در مواجهه با مسائل و نمایان ساختن «اسلام رحمانی» رمز ماندگاری و پویایی جنبش امام موسی صدر در منطقه خاورمیانه است.
امید است در آستانه سی و یکمین سال ربایش امام موسی صدر، عقلای جهان اسلام است با تاسی ای ایشان و مبنا قراردادن و نمایان ساختن ویژگی های «اسلام رحمانی» ، استراتژی بدخواهان در افزایش اسلام هراسی ناکام بگذارند.
والله قادر علی رجعته
سیدصادق حسینی
این یادداشت برای همشهری جمعه که به همت دوست ارجمند جناب آقای حاج محمدرضا زمردیان شماره ۲۰۱ اش به امام موسی صدر با عنوان « سال های صبر در آرزوی صدر» اختصاص داشت، تهیه شده بود. هر چند که با اندکی ویرایش! در آن جریده مستطاب به طبع رسید.
بازتاب ها: آینده همشهری آن لاین بنیان
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.