Des Palasis du Chah Aux prisons de la revolution
احسان نراقی ترجمه: سعید آذری
Ehsan Naraghi, Paris, Balland, 1991
انتشارات: موسسه خدمات فرهنگی رسا چاپ دوم: ۱۳۷۳
نسخه الکترونیکی کتاب از کاخ شاه تا زندان اوین چند کتاب دیگر از احسان نراقی
این کتاب که ۲ از بخش از کاخ شاه، گزارش ۸ جلسه ملاقات با محمد رضا پهلوی و زندان اوین، داستان بازدداشتش در زندان های انقلاب را روایت می کند، مانند سایر کتاب های نراقی، از نثری روان و تصویرپردازانه برخوردار است و به خوبی ویژگی های شخصی و رفتاری شاه را از دیدگاه ناظری بی طرف، عیان می سازد.
خواندن این کتاب برای نسل ما که همیشه برای‌مان جریان رسمی انقلاب را ارایه کرده اند، بسیار جالب توجه است به ویژه آن که می توانیم به نگاه شاه به انقلاب مردم ایران، پی ببریم.
نراقی در این کتاب به خوبی نشان می دهد که اطرافیان شاه، نه تنها توان تحلیل واقعیات بلکه جرات بیان بدیهی ترین اتفاقات جامعه ایران را هم نداشتند.
احسان نراقی، جامعه شناسی است که برداشت هایش از جامعه برخواسته از سنت های ایرانی است نه تئوری های صرف غربی. بر این اساس همیشه منتقد جریان فرهنگی غربگرایی حاکم بر حکومت پهلوی است. کتاب های خوبی هم در همان ایام در این باب نوشته است.
بخش هایی از کتاب
احسان نراقی در آثارش، دلایل اجتماعی را مهمترین دلیل سقوط پهلوی ها می داند: طبقه سیاسی که اطراف شاه را فراگرفته بود و طرح های سیاسی و اقتصادی وی را مدام مورد تایید قرار می داد، اکثرا از فن سالاران ( تکنوکرات ها) و اعضای سابق حزب توده تشکیل می شدند که گروه اول صرفا از روش های خودکامه تبلیغات، سانسور و کنترل استفاده می کردند و گروه دوم، طبیعت مرکز گرا و بروکراتیک رژیم را تشویق می نمودند. این هر دو گروه بیشتر به مجامع غرب زده که بیشتر به حکومت نزدیک بودند تا مردم، روابطی داشتندو مجموعا سعی می کردند تصوری از مدرنیزاسیون را به رژیم القا کنند و از هیچ اقدامی برای رسیدن به نتیجه مورد نظر خود خودداری نمی کردند، حتی به قیمت قربانی کردن ملاحظات انسانی، فرهنگی و اخلاقی و حتی مذهبی.
ایدئولوژی حاکم بر رژیم ، فن سالاران را به یاری یک بوروکراسی مرکز گرا بر آن داشت تا بدون توجه به خواست های واقعی مردم در تمام وجوه زندگی ایرانیان دخالت ورزند. همین سیاست بود که موجب یک شهرنشینی بی نظم و ترتیب، نوعی از خود گسست اجتماعی، تورم اقتصادی، دگرگونی های حاصل از اجرای طرح های بزرگ، حیف و میل درآمدهای نفتی، ثروتمند شدن عده ای معدود و افزایش نارضایتی اکثریت گردید.
آن چه که موقعیت مخالفان شما را تحکیم نموده است بدون شک مجموعه ای است از ۳ عامل: عدم وجود شرایط زندگی برابر زندگی … انحصار اقتصادی و مالی که اطرافیان شما و خصوصا خانواده تان در اختیار گرفتند و بالاخره خشونت ساواک
زمانی که مذهب از هر طرف در زندگی سیاسی رسوخ کرد، آن وقت جامعه به سمت نوعی منزه طلبی حرکت می کند در این حالت است که شهروندان از رهبران خود انتظارات بیشتری پیدا می کنند چرا که می خواهند در وجود آنها نمونه هایی از مبارزان صدر اسلام و قدیسین را ببینند.
حسن البکر و میشل عفلق (نظریه پرداز حزب بعث) از این که آیت الله خمینی کشورشان را ترک کرده بسیار خوشحالند زیرا مسلمانان عراقی دیگر تحث تاثیر او که هر روز برای حزب بعث خطرناک تر می شد، قرار نمی گیرند.
پاکروان به من گفت: شاه خدمتگزاران و مجریان را به مشاوران ترجیح می دهد.
در بخش در زندان های انقلاب هم نگاه واقع بینانه ای از حوادث و دلایل خشونت های منافقین و به طبع حکومت ارایه می کند.
یکی از نکات جالب کتاب، توشیح های متعدد و طولانی ناشر کتاب، موسسه خدمات فرهنگی رسا است. مشخص است که در سال انتشار کتاب، نگرانی از جمع آوری و سانسور آن چنان زیاد بوده که ناشر مجبور شده است گاه و بیگاه توضیحاتی را برای خوانندگان ارایه نماید. البته در چند مورد هم این توضیحات به فهم مطلب کمک می کند اما در بیشتر موارد، جهت گیری سیاست رسمی جمهوری اسلامی را تبیین می کند.
به هر حال در سی امین سال پیروزی عظیم مردم ایران و نابودی سلطنت، این کتاب یکی از کتاب های مفید برای روشن شدن هم نسلان ما است.
مجموعه عکس های تاریخی مجله تایم از ظهور و سقوط شاه The Rise and Fall of the Shah of Iran
