پ
خش مختارنامه انگیزه ی شناخت فضای سیاسی غالب در دهه ۶۰ هجری قمری را بیشتر کرده است. چندی پیش در منزل یکی از اقربا که شخصیت فرهیخه و فاضلی است، این کتاب را دیدم. بعدترش به دارالکتاب ایران، میدان انقلاب، رفتم و بعد از معطلی برای سپری شدن زمان استراحت نیم روزی انتشارات طهوری، کتاب خلافت اموی: بررسی سیاسی ۶۵-۸۶ هجری قمری/۶۸۴-۷۱۵ میلادی را خریدم.
برخلاف اسم کتاب که بررسی سیاسی است، کتاب به واکاوی روش و منش سیاست امویان و بخصوص دوره عبدالملک مروان، کم توجه می نماید و فقط به ذکر روایات مختلف و متعدد راویان از رویدادها و وقایع این دوره ۲۱ ساله می پردازد. البته عبدالامیر دیکسون انصافاً در این بخش زحمت فراوانی کشیده است و کتاب مستند است به ارجاعات متعدد به تواریخ و نسخ خطی.
کتاب فصل مفصلی را به قیام مختار و تلاش های سیاسی و نظامی اش اختصاص داده است و در این میان هم روایت مورخین نزدیک به بنی امیه را نقل کرده است و هم مورخین نزدیک به شیعه، رویدادهای مهم را با دقت و وسواس از منابع مختلف روایت کرده و تفاوت های آن ها را بیان می کند.
عبدالامیر دیکسون روایت کاملی از حامیان، قبائل و موالی طرفدار مختار و شان سیاسی و جغرافیایی شان و همین طور مخالفین و دشمنانش ارایه می دهد. همچنین توضیح مختصری درباره خشبیه و کیسانیه می دهد.
یکی از نکات جالب کتاب که مورد توجه نویسنده قرار گرفته ، حسن نظر فراوان مختار به ایرانی ها است، وی خطاب به اشراف کوفی می گوید: هنگامی که به شما احترام گذاشتم، خود پسند شدید؛ هنگامی که شما را حاکم کردم، به درآمدها دستبرد زدید؛ من این ایرانیان را فرمان پذیرتر، وفادارتر و درستکارتر از شما یافتم.
وی درحالی
که نظرش با مورخین نزدیک به امویان درباره مختار ثقفی متفاوت است، نظرشان را چنین بیان می کند: انگیزه های او فقط جاه طلبی ها سیاسی او بود و او از همه ی وسایل به طور غیر اخلاقی برای رسیدن به این اهداف استفاده می کرد.
دیکسون نظر خود را درباره مختار چنین می گوید:… او شیعه ای صادق و بی ریا بود که سستی ابن حنفیه را در پی گیری انتقام حسین (ع) تاب نمی آورد، به ویژه از زمانی که او می توانست امکانات سیاسی ای را که این انتقام ممکن بود به چنان مرد جاه طلبی بدهد، ببیند.
سرانجام مختار ثقفی در ۱۴ رمضان ۶۷ هجری قمری (۳آوریل۶۷۸ میلادی) در ۶۷ سالگی در جنگ واپسین با مصعب ابن زبیر در کوفه به شهادت رسید. روایت کرده اند که او در این آخرین جنگ خطاب به سائب بن مالک اشعری گفته بود: من عربم. من عبدالله بن زبیر را دیدم که حجاز را می گرفت. مروان بن حکم شام را گرفت، نجده بن عامر حنفی (خوارج) یمامه را گرفت، بنابر این من کمتر از هیچ کدام نیستم و این ناحیه را گرفتم. تنها تفاوت در این است که من انتقام خانواده ی پیامبر (اهل بیت ع) را گرفتم. در حالی که عرب ها آن را فراموش کرده اند.
مصعب بن زبیر دست های مختار را برید و به کنار مسجد کوبید، کاری که نه تنها خانواده ی مختار بلکه همه ی پیروانی را که حتی پس از مرگ به او وفادار ماندند، خشمگین کرد.
پس از مرگ مختار، مصعب دو بیوه او ام ثابت بنت سمره بن جندب فزاری و عمره بنت نعمان بن بشیر انصاری را فراخوند و به آن فرمان داد که مختار را دروغگو و شیاد بخوانند. ام ثابت با بی میلی تسلیم شد اما دیگری (عمره) خودداری و تاکید کرد مختار مسلمان پرهیزگاری بوده است.
The Umayyad Caliphate , A Political Study 65-86/684-715 london: Luzac,1971
عبدالامیر عبد دیکسون Abd al-Ameer Abd Dixon
ترجمه: گیتی شکری
چاپ اول: ۲۲۰۰ نسخه پاییز ۱۳۸۱، ۳۲۶ صفحه انتشارات طهوری
– بررسی منابع
– فصل اول: آشنایی با عبدالملک (بن مروان)
– فصل دوم: مخالف طرفداران علی (ع): قیام مختار بن ابی عبید ثقفی
– فصل سوم: عبدالملک مروان و عصبیت
– فصل چهارم: جنگ های داخلی: ۶۷ تا ۷۳ هجری قمری
– فصل پنجم: جنبش های دیگر مخالف
– فصل ششم: مخالفت خوارج
– Biblography
خلفای بنی امیه
۱- معاویه بن ابو سفیان ۴۱ تا ۶۰ هجری قمری
۲- یزید بن معاویه ۶۰ تا ۶۴ هجری قمری
۳- معاویه بن یزید (معاویه دوم) ۶۴ هجری قمری چهل روز.
۴- مروان بن حکم ۶۴ تا ۶۵ هجری قمری
۵- عبدالملک بن مروان ۶۵ تا ۸۶ هجری قمری
۶- ولید بن عبدالملک ۸۶ تا ۹۶ هجری قمری
۷- سلیمان بن عبدالملک ۸۶ تا ۹۹ هجری قمری
۸- عمر بن عبدالعزیز ۹۹ تا ۱۰۱ هجری قمری
۹- یزید بن عبدالملک (یزید ثانی) ۱۰۱ تا ۱۰۵ هجری قمری
۱۰- هشام بن عبدالملک ۱۰۵ تا۱۲۵ هجری قمری
۱۱- ولید بن یزید ( ولید ثانی) ۱۲۵ تا ۱۲۶.
۱۲- یزید بن ولید (یزید ثالث) ۱۲۶ هجری قمری پنج ماهجری قمری
۱۳- ابراهیم بن ولید ۱۲۶ هجری قمری دو ماهجری قمری
۱۴- مروان بن محمد ۱۲۷ تا ۱۳۲ هجری قمری
دیدگاه‌ها بسته شده‌اند.